Thursday, March 22, 2012

गजल


आउन काले मेरो घरमा बाबु सँग हात माग्न
मन भित्रको मन सँगै जुनताराको खात माग्न

झझल्कोले मुटु दुख्यो टाढा हुन गाह्रो भयो 
देख्न खुशी मुहारमा मिलनको बात माग्न

रोपेको छु माया रुपी फुल मैले बगैचा मा 
फुल सँगै रमाउनलाइ बैसरुपी मात माग्न  

तिमी आउने  दिनहरु  औंला  भाची गन्दै बस्दा  
लाग्छ मलाई छिट्टै तिमी आउछौ मेरो साथ माग्न  

दुबै मिली क्षितिज पारी बनाउला सुन्दर घर 
त्यही घरमा रम्नलाइ मिठो मिठो रात माग्न

Wednesday, March 21, 2012

घलेगाँउ यात्राः सम्झनामा सधैभरी


 विनय गुरागाई 
बडेमानको ल्यापटप, भिडियो क्यामेरा, डिजिटल स्टील क्यामेरा, दुईवटा मोवाइल, इन्टरनेट डिभाईससूचना प्रबिधिका अत्याधुनिक उपकरणहरुले भरिएको झोलामा अमेरीकी राष्ट्रपति बाराक ओबामाको पुस्कत अडासिटी अफ होप उपकरण चलाउ या नचलाउ, किताव पढुँ या नपढुँ, धाकै लाउन भएनि बोक्नुपर्यो नी भयो भने त्यस्तै, उपकरणको भारी, किताव एकपानाभन्दा पल्टिएन तैपनि यात्रामा उत्साह थियो तीनघण्टाको उकालो, उवडखावड बाटोमा धुलो उडाउदै दौडिरहेको महिन्द्राको बोलेरो जीप बेसीसहरबाट उकालो लागेपछि अजंगको पहरो छिचोल्दो रहेछ तर जाँदा देख्नु परेन, डरलाग्दो पहरो पुमेको भिर मान्नैपर्छ, मान्छेले चाह्यो भने जे पनि हुन्छ पहरो नै फोरेर गाडि कुद्ने बाटो बनेछ तीनबर्षमा सर डरलाग्दो भिर, तल नहेर्नुहोला, छेउमै बसेका गुरुजी पवनजीलाई भन्दै थिए तर डराइरहेको थिए  

मलाई असाध्य डर लाग्न थालेको हिजोआज खासगरी हवाइयात्रामा, अनि बाटोमा भीर भने स्थलयातायातमा पनि सन् २००९ को जुनमा अमेरीकाबाट फर्किदा प्यासिफीक माथिको आकाशमा मध्यराततीर हुनुपर्छ हङकङ आइरहेको क्याथे प्यासिफीकको जहाज बेजोडले हल्लीयो झन्डै एकघण्टा मरिन्छ झै लाग्या थियो, तर केही भएन के भएको हो चाँही थाहा भएन, तर भयो के भने त्यसपछि सधै जहाज यात्रामा डर लाग्न थाल्यो अनि भीरको बाटोमा गाडि हल्लियो भने पनि खुब डरलाग्छ डर हामीसँगै आएको अर्को जिपको छतमा बसेर ÷ जना तोरी लाहुरे साथीहरु त्यही भीरमा पिङ खेल्दै हिडे, उनीहरुलाई केही भएन, सातो गयो मेरो धन्य भगवान, बल्ल बाँचियो भिर काटेर सुरक्षित स्थानमा पुग्दा मैले मात्र हैन सहकर्मी पवनजीले पनि यस्तै सोचेछन् कम्ता डर लाग्या हो , भन्न मात्रै नभनेको उज्यालो अनुहारमा कस्सिकस्सि बोल्दै थिए उनी
त्यही भिरको छोटोबाटोमात्र त्यस्तो थियो जहाँ तीनघण्टाको पट्यारलाग्दो बाटोम ाझै धुलो चै थिएन नत्र धुलो, अर्गानिक पाउडर (गफिदाँको भाषा) खानु खाइयो बेशीसहरबाट मात्र तीस किलोमिटरको बाटोलाई तीनघण्टा लाग्यो जीपमा धुलो अप्ठ्यारो उकालो कहिल्यै नसकिदाँ लाग्यो बिनासित्ती आएँ मायालू छोरा श्रीमती छोडेर रेडियो मस्र्याङदीका साथीहरु प्रेमकुमारी मिनाले अघिल्लो साँझ भनेका थिए, भिर चाँही खतरा , त्यसपछि सजिलै तर के को सजिलो हुनु बाटैमा हाप्न नमिल्ने रमात्र, नत्र माँकसम, दिक्क भैसकेको थिए काठमाण्डौबाट गएका सामुदायिक प्रहरीका सई उत्तम श्रेष्ठका ठट्टा जोकले बाटो चै कटाएकै हो ट्राफ्रिक प्रहरीले खेदेको देखि पञ्चावी बाबाका जोकहरु साह्रै घतलाग्दा थिए मैले पहिलोपल्ट सुनेका रहस्यमिश्रीत हसाँउने जोक ठिक्ककै भएपनि मलाई पनि एकदुईटा आए महादेवले शीवरात्रीमा बागमति पुलमुनि बसेर गाँजा खाएको जोक होस् या अमेरीकीको कुनै शहरमा हिडिरहेको नेपालीलाई अफ्रिकन मूलको कुनै ठगले, पैसा दिदैनस भने एचआइभी सार्दिन्छु भन्दा, सार हेरौ, कण्डम लगाएर हिडेको छु भन्ने नेपालीका बारेका ठट्टा चाँही फुरेकै हुन् प्रकाशजीको सुर्खेतीको सत्य घटनामा आधारित लघुकथा पनि बेजोडको थियो जे होस्, ताजा धुलो खाँदै, हाँस्दै, गीत सुन्दै जीपको पछाडिको भागमा जनाको यात्रा यादगार नै रह्यो

सरले क्यामेरामा दृष्य कैद गर्नुपर्यो, अघिल्लो दिन खाएको सिस्नु कोदोको ढिडोको करामत बिहान पाँचबजेदेखि नै देखिन थालेकोले होला लगातार चर्पि गैरहेको देखेपछि रसीक स्वभावका सइ साप उत्तमले के बाँकी राख्दे, सिस्नोले पखाला लागेको दृष्य भिडियो क्यामेरामा कैद गर्ने हो ीभनेर दिनसम्म बाँकी राखेनन् झन्डै ३५ जनाजति जति अधबैशे अल्लारेहरुलाई के चाहियो, पुग्यो अब मलाई उडाउन मैले पनि हरेकपटक चर्पीबाट फर्किदा दिन थाले साथी हो जैसा खाया, वैसा हि गया २१०० मिटर उचाइमा अवस्थीत उत्तरकन्या गाविस लम्जुङको प्रसिद्ध गुरुङबस्ती घलेगाउँको सभाहलमा हाँसो गुञ्जिन्थ्यो अब उठेर हिड्दा पनि साथीहरु भन्न थाले यसलाई साँच्चै गलाएछ तर गलाएका अरु पनि थिए अलि खुल्न डराउने जैसा खाया वैसा दिया, किसका क्या बिगारा, यस्तो कुरा चै मनमनैमा भने बल्लबल्ल लागेको फोनमा दुई चारशब्द राम्ररी बुझिन्थे श्रीमतीका, ती शब्द थिए, जीवनजल चै खानु है, अनि पानी धेरै खानु फोनले पनि कुरा चै राम्रै बुझेको हुनुपर्छ नत्र दुई दिनबस्दा राम्ररी कुरा हुन पाएन फोन लाग्या बेला पनि कुरा अस्पष्ट, तर त्यो कुरा चै स्पट सायद माया भन्या यही होला

घलेगाउँ पुगेको भोलिपल्ट बिहान बजे मोवाइलको एलार्म बज्यो आफ्नै हो ीभने, रहेछ सइ सापको सँगै थियौ, पवनजी सइसाप राती किताव पढ्दापढदै घुर्न थालेका सइसाप बिहान पाँचै बजे? मेरो प्रश्न भुईमा खस्न नपाउदै भन्न थाले जोउ जोउ सुर्योदय हेर्न जानै पर्यो रातभरी बाजा बजाउने पवनजीलाई किन छोड्ने चलौ अध्यक्षज्यू आहा, ठिक गरिएछ, सुर्योदयको दृष्य चै खिच्न पाएकै हो लमजुङ, माछापुच्छ्रे हिमालको टुप्पोमा पहेलो घाम परेको दृष्यदेखि घाम झुल्किरहेको दृष्य आनन्दले कैद गरियो क्यामेरामा आफु बसेको घरमा गएर हेर्दै जाँदा थाहा भयो दृष्यभरी निकै बोलेको रहेछु त्यो पनि भाषा चै गज्जबकै रहेछ, जे भन्दा पनि अन्त्य चै अवस्था हो, स्थिती हो यस्तै यस्तै अहिले घाम झुल्किएको स्थिती हो हामी २१०० मिटर उचाईमा रहेको अवस्था हो, आदी आदी काठमाण्डौ फर्केपछि त्यो भिडियो श्रीमतिलाई देखाउँदा उनी पनि भन्दै थिइनु, भाषा चै राम्रै भएछ भन्ने लागेको स्थिती हो
स्थिती जे भएपनि घलेगाउँको यात्रा अविष्मरणीय रह्यो धेरै सुनेको ठाउँमा पुग्नुभन्दा पहिले अपेक्षा धेरै हुनु स्वभाविक हो बिशुद्ध स्थानीय स्वाद शैलीमा पाकेको खना, सागको तरकारी, अगेनामा दाउरा बालेर पकाएको लोकल चामलको भात, अर्गानिक चिया, आलुको तरकारी, सेल रोटी, झिलझिले, गुन्द्रुक भटमासका अचार भन्दा मिठो थियो घरवेटी बुबा आमाको बोल्ने शैली बाबु भित्र आइज दिउँसो त्यहाँ पुग्दा कसैले पनि त्यसरी बोलाएन अहिले को के भन्छ? फेरी बोलायो, एबाबुहरु बाहिर नबस, सितझर्छ, चिसो लाग्छ, भित्रै आइजा आगो ताप सुन्दा मलाईमात्र हैन सइसापलाई पनि रिस उठेछ एकछिन अगाडि खै कसलाई हो फोनमा भन्दै थिए तिमीलाई हिउँ ल्याइदिन्छ, तिम्रो लागी त्यो भन्दा ठुलो उपहार के हुनसक्छ? तर नबोलीकन चुल्हैमा पुगे अहिले चै हामीसँगैको घरमा बस्ने बाराका असइसाप अरुबेला बोल्दैनथे, भाषा नबुझेर हो की भन्या, तर त्यो कुराले उनी पनि छक्क परेछन् एकदुई चोटी अप्ठेरो भएपनि बुझ्दै जाँदा थाहा भयो त्यो उनीहरुले सम्मानजनक रुपमा नै बोलाएका रहेछन् त्यहाँको शैली नै त्यस्तै रहेछ आगाको छेउमा बसेर एकहातले नाक पुछ्दै अर्को हातले खानेकुरा चलाउने ७२ बर्षे हजुरआमा पनि आइजा नै भन्छिन् बाँ त्यतिमात्र कहाँ हो बेशीशहरदेखि गएका लमजुङे पत्रकार तथा मानवअधिकारकर्मी कृष्ण अधिकारी पनि पो त्यहाँका सबैलाई आइजा, आइजा भन्छन् बा बुझेपछि थाहा भयो यो यहाँको चलन नै रहेछ अनि मैले पनि भन्न थाले, सइसाप आइजा पवन बाबु आइजा, चिया खा लु बस् लोकल कुखुरो पो खान्छास् की? झ्वाइखटटे पनि पाइन्छ रे है खा, खाँ काठमाण्डौ गएपछि के हो के हो, यही खा बाबु आइजा पवनलाई किन जोस नचढोस्, जानेबित्तिकै चौरमा बसेर हिमालको काखमा नुहाँउदाको चोट कसरी बिर्सन सक्नु त्यो चिसो भगाउनका लागि पनि लोकल कुखुराको भाले मर्ने नै भयो बिचरा, एकछिन अगाडि उज्यालोमा घरबेटी आमाले ख्वाक्क खोकेर थुँ गर्दा डौदिदै गएर खकार खान लालायित त्यही भाले खान अहिले त्यहाँ उपस्थित हामी मान्छे लालायित त्यसैले उखान बनेको होला, पाएपछि अलकत्रा पनि खाइन्छ झ्वाइखटट्े कुखुराको भाले स्वाहा तर धन्न कोही मातेनन् त्यही भएर त्यसलाई कोदो भनेको होला काठमाण्डौमा पाइने झोल भए, देखाइदिन्थ्यो बाउआमाको बिहे, बिहान उठेपछि राती खानेहरु सबैको तर्क एकै नासको थियो

भाले कोदोको खट्टे खाएर फुर्ति गर्नेमा हामी बस्ने घरमात्र परेनछ कोदोले सहकर्मी प्रकाश विकास बसेको घरमा पो आतंक मच्चाएछ बा अघिल्लो दिन क्याम्प फायर भयो रे भन्ने हल्ला भोलिपल्ट खुब सुनियो हाम्रो समुह बुढा युवाहरुको भएकोले होला, क्याम्प फायरमा जान सकिएन चाहना पनि भएन फायर अरु पनि थुप्रै भएछन् यात्री शेखरको गजल ठिकै पो थियो रे हाम्री बिद्यार्थी नेता उर्मिला थपलीयाको अगाडि प्रकाशले भनेको बडो रसीक गजलकार रहिछन् नेवीसँघकी केन्द्रिय सदस्यसमेत रहेकी उर्मिलाजी प्रतिभा भन्ने मलाई अघिल्लोदिन कर्लकीबाट अघिबढेपछि नै थाहा भएको हो माइक्रोबसमा अरु भने गफमा उनी चै साम्यवाद सम्बन्धि किताव अध्ययनमा व्यस्त कसरी सकेको होला, रिंगटा पनि नलागेको, कस्तो अचम्म? मैले यही नै सोच्दै बेशीसहर पुग्दा पो थाहा भयो उनी गजलकार पनि रहिछन् रहस्य खुल्दै गयो घलेगाउँ पुगेपछि उनको पनि गलज फायर भएछ क्याम्प फायरको अगाडि बसेर अनि प्रकाशको दोहोरी के मात्रै गाएनन् उनले अरुलाई झम्टनै नदिने मै हुँ भन्दै गाउन अघि सरेका विकासजी एकैछिनमा दुलापसे रुवावासी, कोकोहोलो, प्रकाशका चुनौतीका अगाडि कोही टिकेनन् भोलीपल्ट हल्ला भयो प्रकाशको त्यो तागतमा कोदो रस मिश्रित थियो धन्य कोदो मैले फेसबुक स्टाटसमा कतै उल्लेख नै गरे, कोदे दोहोरी जे होस्, कोदे दोहोरीले हातमा कोदोकै खाएजसरी तातोपानी खाइरहने साधनाजीलाई पनि बाँकी राखेन जान्ने हुँ भन्दै एउटा दोहोरीको गेडो के गाइथिन् प्रकाशको झम्टाइपछि थुचुक्कै साझँतीर दाङ, बारा बिरुद्ध काठमाण्डौ सुनसरी बीचको शत्रुतापुर्ण फुटवल प्रतियोगीतामा काठमाण्डौको टिममा रहेको त्यही प्रकाशलाई हौस्याउँदाको गुन प्रकाशले दोहोरीमा नराम्ररी तिरेपछि उनको पनि के लागोस् साँच्ची फुटवल खेल्दा चाँही एकपटक गोलकिपर बने चार गोल बचाए, दुइ गोल खाएँ क्यारे पछि खै व्याकवार्ड हो की फरवार्डको जिम्मा लिएको थिए, बल अगाडि बढाउने मौका नै कम पाइयो दर्शकमा बस्नेहरुले हुटिङ गर्दा मेरो नाम कहिल्यै लिएनन् पवन लगायत केहीको नाम लिएर हुटिङगर्दा एउटा नामले चै दर्शकदिर्घामा बसेर हुटिङ गरिरहेका महिला साथीहरुलाई निकै अप्ठयारो भएको महशुस गर्न सकिन्थ्यो, त्यो नाम थियो अनेरास्ववीयुका सचिवालय सदस्य दुध प्रसाद घलेको पवन, पवन, पवन भन्न सजिलो, तर जतिबेला दुधप्रसादले बल अगाडि लान्थे महिला साथीहरुको आवाज बिस्तारै हराउथ्यो बरु गलल्ल हाँस्थे हो नी भन्न पनि गाह्रो नाम, दुधप्रसादजी राम्रो खेलाडी हुटिङ चाहियो नै तर कसरी भन्ने, दुध, दुध, दुध ... दुई चोटी पछि आवाज नै गायव कारण त्यो दुध भन्ने शब्द नै हुनुपर्छ भन्ने अनुमान सबैले अनुमान लगाए हे दुध तेरो रुप अनेक, मैले मनमनै भनेहुँला फुटवलमा खेलाडी पनि नेपालीमात्र हो ? एउटा बिदेशी, स्पेनी पनि मिसियो केटो तगडा, बीसबर्षपछि फुटवल खेलेपनि करामत देखाइहाल्यो गर्मि भएछ, पेन्ट खोल्यो, त्यो पनि दर्शकमा रहेका महिलाहरुको अघिल्तिर उभिएर गाला राता भए साथीहरुका गञ्जि खोल्यो, सेतो पेट देखेर कसैले खैरेलाई उडाइहालेछ, सालेको छालामा चाया परेछ पछि थाहा भयो त्यो भन्ने चाँही अरु कोही नभएर साधनाजी नै रहिछन् अरु महिला पनि के कम, भनेछन्, चाया हैन हिउँ नै परेछ नी जे होस् खेल मज्जाले नै खेलियो, त्यो पनि २१०० मिटर उचाईको मैदानमा तर दुर्भाग्य, फुटबल भनेर खेलेको भलिबल परेछ

क्लवका साथीहरुलाई ६०० रुपैयाँ क्यास बुझाउनु परिगो खेलले पसिनामात्र काढेन, जुनसुकै कुरामा पनि गज्जबको आइडिया निकालेर केह ीगर्न खोज्ने मित्र भाष्करजीलाई अर्को आइडिया फुराउन सघायो खेलले काठमाण्डौ फर्केपछि इक्वल एक्सेस, युथ एक्सन इन्टरनेशनल एलर्ट मिलेर मैत्रिपुर्ण क्रिकेट खेल्ने तालिका साथ पास भयो उनको आइडिया
यो लेखपढ्दै यहाँसम्म पुग्दा तपाईलाई लाग्यो होला, साथीहरुले मोजमस्ति नै गरेछन् सही हो, तर मोजमस्तिमात्र हैन, युवा, सुरक्षा तथा न्यायको सवालमा समुदायमा सार्वजनिक सुरक्षाको क्षेत्रमा युवा बिद्यार्थी, सामुदायिक प्रहरी, शान्ति समिती, बिभिन्न एनजीओ युवाहरु मिलेर गर्नसक्ने थुप्रै कामहरुको सूची पनि तयार भयो दुई दिनको बसाईमा बारा, दाङ, काठमाण्डौ सुनसरीबाट भेला भएका ३७ जना युवाहरुको दस्तालाई घलेगाउँ बसाईले अबस्य नयाँ उर्जा दिएको घाटु, कुष्णचरित्र जस्ता गुरुङ संस्कृती झल्काउने प्रस्तुती, जेठो छोराको लागि गरिने बिशेष समानित कार्यक्रम पुटपुटे, सेल रोटीसँगै एकाबिहानै कोदोको जुस, हिमालको काख, गुरुङसेनी आमाहरुको स्वागत बिदाई, होमस्टे, स्वादीलो खाना, अनि उकाली ओरालीकै बिचमा हराभरा चियाबगान, जाँदा आउँदा जति सास्ती भएपनि घलेगाउँ यात्रा अबिष्मरणीय लागिरहेको स्थिती हो भन्ने हामीलाई लाग्छ, यहाालाई के लाग्छ कुन्नी?